وبلاگ

 به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو (پاون)،‌ یکی از رسانه ها به تازگی در گزارشی با یک محاسبه ساده در خصوص حجم کل بارش های 2 سامانه بارشی اخیر کشور بدون در نظر گرفتن بسیاری از واقعیت ها مانند تبخیر، حقابه های محیط زیست و رواناب هایی که به دریا می ریزد، مدعی شد که بارش‌های دو سامانه اخیر، معادل مصرف شرب 600 میلیون نفر بوده است.

این ادعا هرچند در ظاهر بر محاسبات عددی استوار است، اما بر اساس واقعیت های علمی و جغرافیایی، برداشتی ناقص و غیرعلمی از واقعیت منابع آب کشور به شمار می‌رود. بر اساس داده‌های رسمی، در سامانه بارشی اخیر که در انتهای آذرماه فعال شد، به‌طور متوسط حدود ۴۰ میلی‌متر به بارش کشور افزوده شده است. با در نظر گرفتن وسعت ایران، این میزان بارش از نظر ریاضی معادل بیش از ۶۰ میلیارد مترمکعب آب است.

فیروز قاسم‌زاده، مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور، در واکنش به مقایسه این عدد با مصرف آب شرب صدها میلیون نفر تأکید می‌کند که این میزان بارش، با در نظر گرفتن وسعت کشور، معادل بیش از ۶۰ میلیارد مترمکعب آب ورودی به چرخه طبیعی محسوب می‌شود، اما معمولاً بخش بزرگی از بارش‌ها به‌صورت تبخیر مستقیم یا فرآیندهای مشابه از دسترس خارج می‌شود.

به بیان دیگر، آنچه در این‌گونه گزارش‌ها نادیده گرفته می‌شود، تفاوت بنیادین بین «حجم بارش» و «آب قابل بهره‌برداری» است. همه باران، آب مصرفی نمی‌شود طبق توضیح این مقام مسئول و واقعیت هایی که روی زمین قابل اثبات است، تنها بخشی از بارش‌ها وارد چرخه‌های قابل استفاده می‌شود. این یعنی درصدی از بارش‌ها وارد آبخوان‌های زیرزمینی، رودخانه‌ها و سایر پیکره‌های آبی می‌شود و از این میزان، فقط در مناطقی که سد وجود دارد، امکان مهار و ذخیره‌سازی آب برای مصارف مختلف فراهم است.

ضمن اینکه این موضوع در مناطق مختلف کشور وضعیت متفاوتی دارد و نمی توان برای تمامی نقاط کشور نسخه یکسان نوشت. آنطور که مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور بیان می کند، در فلات مرکزی و شرق کشور، سهمی از این بارش‌ها وارد آب‌های زیرزمینی و رودخانه‌ها می‌شود و در جنوب کشور نیز بخشی از سیلاب‌ها ناگزیر به سمت دریا حرکت می‌کنند.

وی تأکید می‌کند که ورود آب به دریا «هدررفت» محسوب نمی‌شود و این موضوع بخشی از چرخه طبیعی هیدرولوژیکی است و بارندگی‌ها یکی از منابع تأمین آب دریاها هستند. در سامانه بارشی اخیر نیز بخشی از آب وارد دریای عمان و خلیج فارس شده است. چرا نمی‌توان همه این آب را مهار کرد؟ یکی از پرسش‌هایی که پس از چنین گزارش‌هایی مطرح می‌شود، این است که چرا تمام این آب ذخیره نمی‌شود. مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور در پاسخ توضیح می‌دهد که سدها برای آب‌هایی با ضریب اطمینان بالا از نظر تکرارپذیری سالانه طراحی می‌شوند؛

یعنی منابعی که تجدیدپذیر و قابل اتکا باشند. به گفته قاسم زاده، اگر بارش‌ها تنها به‌صورت سیلاب‌های مقطعی و چندساله رخ دهند، معمولاً به سمت ساخت سازه‌های بزرگ آبی حرکت نمی کنند. این یک قاعده پذیرفته‌شده در سطح جهانی است و استانداردهای طراحی سد در دنیا تفاوت اساسی با یکدیگر ندارند. جمع‌بندی؛ مشکل آب ایران با تیتر حل نمی‌شود اگرچه محاسبه حجم کلی بارش‌های اخیر از نظر ریاضی قابل قبول است، اما تبدیل این عدد به معادل مصرف آب ۶۰۰ میلیون نفر، بدون توجه به تبخیر، رواناب، نفوذ، محدودیت‌های ذخیره‌سازی و توزیع مکانی بارش‌ها، تصویری اغراق‌آمیز و گمراه‌کننده ارائه می‌دهد. جمع بندی اینکه بحران آب ایران با «تیترهای غیر واقعی» و یا با جمع زدن میلی‌مترهای باران حل نمی‌شود.

آنچه مهم است مدیریت تقاضا، اصلاح الگوی مصرف، توجه به واقعیت‌های هیدرولوژیک و پرهیز از ساده‌سازی‌های رسانه‌ای که در مجموع می تواند افق های امیدوار کننده ای را در شرایط بحرانی موجود پیش روی کشور در حوزه آب بازکند.